میناکاری هنر پنج هزار ساله صنایع دستی ایرانی
میناکاری هنر 5 هزار ساله ایرانی است که در دوران صفویه به اوج خود رسید. این روزها نیز این هنر تبدیل به یک منبع درآمد ارزی خوب برای کشورمان شده است. هنر میناکاری که از آن به عنوان هنر آتش خاک و کوره یاد میشود از صنایع دستی زیبا است که روی فلز مس و با استفاده از رنگهای اصیل ایران ساخته میشود. با استفاده از این هنر تابلو، گلدان، کاسه، بشقاب، پارچ، میوه خوری، شیرینیخوری، شکلات خوری و غیره میسازند. ما در ادامه مطلب در مورد چگونگی انجام میناکاری و تاریخچه آن توضیحاتی ارائه میدهیم.
نحوه انجام میناکاری
میناکاری دارای چندین مرحله است. در مرحله اول با استفاده از ورق مس ظروفی مانند گلدان، کاسه یا هر وسیله دیگر ساخته میشود. سپس با استفاده از چکش بر روی این ظروف طرحهای مختلف اصیل ایرانی حک میگردد.
حال این ظروف با استفاده از لعاب سفید رنگآمیزی میشود و چندین بار در کوره آتش قرار میگیرد. کوره آتش باعث جلا رنگ میگردد. در مرحله بعدی هنرمندان میناکاری با استفاده از رنگهای اصیل ایرانی مانند آبی، فیروزهای، شکلاتی و سبز به طراحی نقوش مختلف میپردازند.
طرحهای که بر روی ظروف ایجاد میشود حاصل نبوغ خود میناکاران است. به عبارت دیگر آنها از طراحیهای آماده برای این کار استفاده نمیکند. این طرحهای ترکیبی از نقوش اسلیمی، ختایی، مرغ و ختایی، گل و مرغ، ابنیه و آثار تاریخی، اسلیمی ختایی، دعاها، آیات قران، شعرهای فارسی، طبیعت و طرحهای میناتوری است.
پس از پایان کار برای پخته شدن، ظروف میناکاری شده داخل آتش قرار میگیرد که جلا یابد. تمام مراحل کار این هنر زیبای ایرانی با دست انجام میشود به همین خاطر قیمت ظروف میناکاری دارای ارزش افزوده بالایی است.
تاریخچه هنر میناکاری
میناکاری یکی از هنرهای قدیمی ایرانی است که قدمت آن به چند هزار سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد. البته آثار زیادی از آن زمان باقی نماند. آثاری که از میناکاری در حال حاضر از گذشته پیدا شده، مربوطه به دوره صفویه است. البته تعداد این ظروف نیز بسیار کم است.
اما از دوران قاجار این هنر رونق گرفت. بسیاری از افراد ثروتمند در آن زمان برای دکوراسیون خانه خود از این هنر استفاده میکردند. به خصوص شاهان قاجار که برای طراحی قلیان که علاقه زیادی به آن داشتند از این هنر استفاده میکردند.
اما اگر بخواهیم در مورد اینکه از چه زمانی میناکاری تبدیل به هنر صنعت شد صحبت کنیم. باید بگوییم این اتفاق از دوران پهلوی شروع شد و در سالیان بعد به خصوص در چند سال گذشته به شدت رواج یافت. امروزه این هنر تبدیل به یک صنعت درآمدزا با امکان ایجاد اشتغال شده است. هنر میناکاری در شهر اصفهان توانسته اشتغال بالایی ایجاد کند. البته در دیگر نقاط ایران نیز مورد توجه قرار گرفته است.
انواع روشهای میناکاری
چندین روش برای میناکاری وجود دارد. برخی از این روشها منسوخ شدهاند و یا اینکه خیلی کم از آنها استفاده میشود. به عنوان مثال روش حجرهبندی که از مفتول فلزی برای ایجاد مینا استفاده میشود. و میان سیمها با استفاده از رنگ طراحی میگردد. حداقل در ایران منسوخ شده است.
اما دو روش مینای نقاشی و مینای برجسته در ایران بسیار متداول است. مینایی نقاشی که همان روش مرسوم یعنی کشیدن نقوش روی ظروف مسی است. در روش مینای برجسته نیز ابتدا سطح کار مس به وسیله استادان قلمزن، اشکال مختلف ایجاد میشود و سپس روی این اشکال نقاشی میگردد. اکثر ظروف میناکاری شده در ایران جز یکی از این دو دسته هستند.
میناکاری روی سفال
در بخش پیشین در مورد میناکاری روی مس صحبت کردیم. با وجود اینکه میناکاری روی مس مرسومتر اما امکان انجام میناکاری روی سایر مواد مانند سفال، شیشه، سرامیک و غیره نیز وجود دارد. قیمت سفال نسبت به مس پایینتر است. به همین دلیل قیمت آن ارزانتر است. مبدا این نوع میناکاری در شهر همدان و تعداد زیادی از زنان این منطقه در منزل این کار را انجام میدهند.
نوع میناکاری روی سفال بسیار متفاوت با میناکاری روی مس است. در اصطلاح میناکاری روی مس را ترکیب آتش و خاک و روی سفال را ترکیب آب آتش خاک میگویند. رنگ مورد استفاده نیز متفاوت است. در روی سفال بیشتر از رنگ آبی فیروزهای استفاده میشود. و طرحها بیشتر بیانگر دغدغههای مردم جوامع در زمانهای متفاوت بود.
نحوه انجام نیز به این صورت است که ابتدا برای یکدست شدن ظروف آن را سمباده میکشند. سپس با استفاده از شابلون طرح مورد نظر را بر روی سفال میکشند. مرحله بعد که مهمترین مرحله نیز هست و تاثیر بسزایی در طرح پایانی دارد سیاه قلم زنی است. در این مرحله با استفاده از سیاه قلم طرح اصلی را ایجاد میکنند.
حال زمان آن است که با استفاده از رنگها به ظروف جلوه داده شود. به این مرحله لعابزنی گفته میشود. رنگهای که برای رنگآمیزی انتخاب میشوند باید با یکدیگر سازگار باشند. پس از اینکه با دقت ظروف رنگآمیزی شدند زمان آن است که در کوره قرار گیرند و فرد به آن پاشیده شود. این کار باعث ثبات رنگها و براق شدن آن میشود.
سخن آخر
یکی از اکسسوریهای زیبا برای طراحی دکوراسیون داخلی خانه در سبکهای مختلف صنایع دستی است. ظروف میناکاری جز آن دسته از صنایع دستی که با تمامی سبکهای دکوراسیون سازگار است. دلیل این امر رنگ فیروزهای و سفید آن است که باعث ایجاد حس آرامش در منزل میشود و با اکثر رنگها هارمونی دارد. شما میتوانید از ظروف مسی یا سفالی که میناکاری شدهاند برای این امر استفاده کنید. اگر در محل زندگیتان نیز ظروف میناکاری شده وجود ندارد خرید آنلاین گزینه شما است.